U tinh hoàn là gì?
U tinh hoàn là dấu hiệu khối u, nốt sưng phát triển bên trong tinh hoàn của nam giới. Thông thường, người bệnh gặp tình trạng u tinh hoàn thường mô tả cảm giác u cứng bất thường không đau hoặc đau buốt ở bìu (bao da chứa tinh hoàn). Tinh hoàn – bộ phận sinh dục thuộc hệ thống sinh sản của nam giới, nằm ở bìu, có chức năng sản xuất tinh trùng và nội tiết tố nam testosterone.
U tinh hoàn có thể gây ảnh hưởng sức khỏe nam giới ở bất kỳ độ tuổi nào, từ trẻ sơ sinh, thanh thiếu niên đến đàn ông trưởng thành. Bệnh u tinh hoàn thường gặp phổ biến ở nam giới từ 15 – 45 tuổi.
Những nguyên nhân gây ra khối u tinh hoàn lành tính (không liên quan đến ung thư)
Những nguyên nhân hình thành khối u tinh hoàn ở nam giới bao gồm:
1. Tinh hoàn ẩn
Là tình trạng trẻ sinh ra mà một hoặc cả hai tinh hoàn không di chuyển xuống bìu hay nằm ở vị trí khác ngoài bìu. Có khoảng 10% bé trai xuất hiện tình trạng ẩn ở cả hai tinh hoàn. Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, người bị tinh hoàn ẩn có thể đối diện nguy cơ sức khỏe như: ung thư tinh hoàn, vô sinh, xoắn tinh hoàn, chấn thương tinh hoàn hay tổn thương tâm sinh lý vì không có hoặc chỉ có một tinh hoàn dưới bìu.
2. Giãn tĩnh mạch thừng tinh
Khoảng 30% nam giới thường gặp tình trạng các tĩnh mạch giãn và xoắn ở bìu. Chúng được gọi là giãn tĩnh mạch thừng tinh. Bệnh xảy ra khi máu đọng lại trong tĩnh mạch thay vì lưu thông ra khỏi bìu. Máu tích tụ trong tĩnh mạch thừng tinh có thể làm nóng tinh hoàn, dẫn đến số lượng tinh trùng thấp hơn.
3. Tràn dịch màng tinh hoàn
Là triệu chứng sưng ở bìu tinh hoàn. Sự tích tụ chất lỏng trong bìu tinh hoàn gây ra chứng tràn dịch màng tinh hoàn. Tình trạng này thường gặp ở trẻ sơ sinh cho đến độ tuổi nam giới trưởng thành. Dấu hiệu của tràn dịch tinh mạc (sự tích tụ của dịch quanh một hoặc cả hai tinh hoàn) là sưng không đau ở một hoặc cả hai tinh hoàn.
4. Xoắn tinh hoàn
Là tình trạng sức khỏe nghiêm trọng xảy ra ở đường tiết niệu sinh dục nam, biểu hiện phổ biến là do chấn thương hoặc tai nạn. Khi đó, đường tiết niệu nối với tinh hoàn bị xoắn và cắt đứt nguồn cung cấp máu. Ngoài sưng tinh hoàn, người bị xoắn tinh hoàn cũng có thể gặp các triệu chứng khác bao gồm: đau dữ dội, nôn mửa, buồn nôn, đi tiểu thường xuyên, đỏ hoặc sẫm màu bìu.
5. U nang mào tinh hoàn
Mào tinh hoàn là một ống dài, nằm cuộn sau tinh hoàn. Mào tinh hoàn thu thập và vận chuyển tinh trùng từ tinh hoàn đến ống dẫn tinh. Khi mào tinh hoàn chứa đầy dịch, không thoát ra ngoài được sẽ gây u nang mào tinh hoàn. Biểu hiện của u nang mào tinh hoàn là xuất hiện khối sưng u như quả bóng nước ở tinh hoàn, cảm giác đau một bên tinh hoàn hoặc nặng hơn bên còn lại.
6. Viêm mào tinh hoàn
Tình trạng có thể khiến mào tinh hoàn sưng, đau, cảm giác như một khối u tinh hoàn. Những người bị viêm mào tinh hoàn có thể gặp các triệu chứng: khó đi tiểu, tiết dịch màu trắng hoặc vàng từ phần đầu dương vật, đau âm ỉ hoặc đau bất thường ở một hoặc cả hai tinh hoàn.
7. Ung thư tinh hoàn
Trong một số trường hợp, một khối u tinh hoàn có thể phát triển thành ung thư ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn. Các dấu hiệu ban đầu của tình trạng này bao gồm: sưng đau tinh hoàn hoặc bìu tinh hoàn, tinh hoàn tăng độ săn cứng bất thường, cảm giác đau nặng nề ở phần lưng và bụng, đau ở ngực.
Dấu hiệu nhận biết khối u tại tinh hoàn
Dấu hiệu nhận biết khối u ở tinh hoàn người bệnh cần lưu ý như:
Ở giai đoạn đầu, các khối u tinh hoàn xuất hiện âm thầm khiến người bệnh khó nhận thấy vì nó không gây ra cảm giác đau ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn hoàn. Những triệu chứng này không rõ ràng, dần dần theo thời gian. Khối u tinh hoàn có thể gây sưng đau, làm thay đổi hình dạng, cấu trúc, kích thước của tinh hoàn. Nguy hiểm hơn, bệnh phát triển thành triệu chứng ung thư tinh hoàn.
Theo nghiên cứu từ trang Medscape, việc các khối u tinh hoàn phát triển ác tính xảy ra chủ yếu ở nam giới từ 20 – 35 tuổi (Hoa Kỳ). Đa phần, bệnh ung thư tinh hoàn bắt đầu trong những tế bào mầm. Đây là những tế bào trong tinh hoàn tạo ra tinh trùng chưa trưởng thành. Tuy nhiên, hiện y học vẫn chưa có lời giải đáp cho việc tại sao những tế bào mầm trở nên bất thường, phát triển thành ung thư.
Một số dấu hiệu nhận biết các triệu chứng khối u tinh hoàn có thể di căn thành ung thư tinh hoàn ở nam giới, có thể như:
- Khối u không đau hay sưng ở bên trong 1 hoặc cả 2 tinh hoàn.
- Cảm giác nặng nề ở bìu: 1 bên tinh hoàn hoặc cả 2 bên tinh hoàn săn cứng bất thường sẽ khiến kích thước tinh hoàn phát triển không đồng đều.
- Cảm giác đau âm ỉ ở bụng dưới hoặc bẹn háng.
- Xuất hiện sự tụ chất dịch bất thường tại bìu tinh hoàn.
- Sưng đột ngột hoặc đau âm ỉ.
- Cảm giác đau bụng hoặc các triệu chứng liên quan đến tiêu hóa, chẳng hạn như buồn nôn, tiêu chảy, tắc nghẽn ở cổ họng.
- Cảm giác đau lưng.
- Một tinh hoàn co lại (teo tinh hoàn).
Thông thường, nam giới có thể tự kiểm tra tinh hoàn để nhận diện sự xuất hiện của các khối u tinh hoàn thông qua các bước cơ bản sau:
- Làm bài kiểm tra sau khi tắm nước ấm: hơi ấm của nước làm da bìu thư giãn, giúp bạn dễ dàng cảm nhận được điều gì bất thường từ u tinh hoàn.
- Sử dụng cả 2 tay để trực tiếp kiểm tra từng tinh hoàn: đặt ngón trỏ và ngón giữa của bạn bên dưới tinh hoàn với ngón cái ở trên tinh hoàn. Cuộn từng tinh hoàn giữa ngón tay cái và ngón tay giữa để kiểm tra tinh hoàn có khối u bất thường hay không.
- Thực hiện thói quen hàng ngày: khi sờ từng tinh hoàn, bạn có thể nhận thấy cấu trúc giống như sợi dây dài ở phía trên và phía sau. Cấu trúc này được gọi là mào tinh hoàn, để lưu trữ và vận chuyển tinh trùng. Bạn đừng nhầm lẫn nó với một khối u tinh hoàn. Hai tinh hoàn có kích thước hơi khác nhau cũng là điều bình thường. Dù tinh hoàn bên trái và bên phải thường có kích thước khác nhau nhưng nhìn chung hai tinh hoàn cùng kích thước.
- Tự cảm nhận khối u bất thường: các khối u tinh hoàn thông thường có kích thước nhỏ bằng hạt đậu hoặc lớn hơn nhưng thường không có cảm giác đau. Bạn có thể đứng soi trước gương để quan sát tinh hoàn có bị sưng, u bất thường hay không.
U tinh hoàn có nguy hiểm không?
U tinh hoàn có thể lành hoặc u ác tính. Nếu u lành tính, bệnh điều trị dễ dàng. Với u ác tính (ung thư tinh hoàn) nếu được phát hiện, điều trị sớm thì tỷ lệ chữa khỏi rất cao.
Theo Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) của Anh, khoảng 2.300 nam giới được chẩn đoán bị bệnh ung thư tinh hoàn mỗi năm. Tỷ lệ sống trên 1 năm là 99% và sau 5 năm trở lên đến 98%. Hầu như đàn ông điều trị cắt bỏ khối u tế bào mầm ung thư tinh hoàn đều chữa khỏi và rất hiếm khi bệnh tái lại sau hơn 5 năm chẩn đoán. Việc điều trị phẫu thuật cắt bỏ khối u tinh hoàn sẽ không ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, quan hệ tình dục.
Giai đoạn phát triển của u tinh hoàn
Việc bác sĩ chẩn đoán giúp người bệnh biết rõ giai đoạn phát triển của u tinh hoàn. Từ đó, bác sĩ sẽ đưa ra chỉ dẫn điều trị phù hợp. Các giai đoạn phát triển của u tinh hoàn gồm:
- Giai đoạn 1: u tinh hoàn bất thường đã phát triển nhưng vẫn nằm bên trong tinh hoàn, chưa có biểu hiện di căn ở hạch và các cơ quan khác. Giai đoạn 1 còn được gọi là tân sinh u tinh hoàn tại chỗ.
- Giai đoạn 2: có thể phát triển thành u lành tính hoặc u ác tính nhưng chỉ giới hạn ở tinh hoàn, xuất hiện các triệu chứng di căn ở hạch. Kích thước khối u có thể tăng hoặc không tăng nhưng chưa di căn sang các cơ quan khác.
- Giai đoạn 3: xuất hiện dấu hiệu khối u di căn vượt ra ngoài tinh hoàn, lan sang các cơ quan lân cận như hạch bạch huyết, gan, phổi… Khi u tinh hoàn lan rộng, được gọi là ung thư tinh hoàn di căn.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Trong quá trình tự kiểm tra tinh hoàn, bạn sờ thấy tinh hoàn và nhận thấy có một khối u săn cứng. Hoặc bạn cảm thấy khó chịu, đau bất thường ở tinh hoàn hoặc bìu. Nếu biểu hiện bất thường xuất hiện trong 1 – 2 tuần thì bạn đừng ngại, hãy đi khám ngay. Bác sĩ chuyên khoa Nam học sẽ kiểm tra, chẩn đoán dấu hiệu bất thường ở tinh hoàn để xác định xem đó có phải u tinh hoàn hay không.
Chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn như thế nào?
Nhiều trường hợp, người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng u, sưng đã di căn đến giai đoạn ung thư tinh hoàn. Để sớm nhận biết u lành tính hay u ác tính, nam giới cần khám bác sĩ để có những chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn chính xác.
Quy trình chẩn đoán tình trạng u tinh hoàn diễn ra như sau:
- Khám tổng quát: bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về sức khỏe chung và bạn bình tĩnh chia sẻ những lo lắng của mình. Sau khi có thông tin từ bạn, bác sĩ sẽ giải thích với bạn về các triệu chứng, sức khỏe tổng thể của bạn. Nếu bác sĩ thăm khám và phát hiện bất thường ở tinh hoàn có dấu hiệu u tinh hoàn, bác sĩ sẽ khuyến nghị tiến hành nhiều xét nghiệm, kiểm tra chi tiết.
- Khám chi tiết: bác sĩ chuyên khoa Nam học sẽ kiểm tra bìu, bụng, hạch bạch huyết và các bộ phận khác của bạn để tìm dấu hiệu u tinh hoàn. Người bệnh được tìm cục u cứng, dấu hiệu sưng tấy, vùng gây đau.
- Siêu âm tinh hoàn: giúp bác sĩ xem xét bên trong bìu, vùng bụng dưới và kiểm tra một khối u đáng ngờ xuất hiện ở tinh hoàn. Điều này giúp thực hiện để xem liệu u tinh hoàn ở giai đoạn mấy và đã di căn thành ung thư tinh hoàn hay chưa.
- Xét nghiệm máu: để xác định sự hiện diện của nhiễm trùng, các chất chỉ điểm ung thư hay vấn đề sức khỏe khác.
- Xét nghiệm sàng lọc: để đánh giá khả năng các bệnh lây lan qua đường tình dục thông qua mẫu máu và mẫu tinh dịch đồ.
- Chụp cắt lớp vi tính (CT): nếu các xét nghiệm trước cho thấy u tinh hoàn phát triển thành ung thư tinh hoàn, bạn có thể sẽ được chỉ định chụp X-quang chuyên biệt (chụp CT) phần ngực, bụng dưới và bẹn để xem liệu khối u đã lan sang các mô hoặc cơ quan khác hay chưa.
Cách điều trị khối u tinh hoàn
Tùy vào tình trạng bệnh sẽ có cách điều trị khối u tinh hoàn khác nhau như:
1. Khối u lành tính (khối u không gây ung thư)
Khối u lành tính (khối u không gây ung thư) là khối u không di căn sang các bộ phận khác của cơ thể. Nếu khối u lành tính không có biểu hiện nhiễm trùng, sưng tấy hay ảnh hưởng đến chức năng sinh sản, tình dục của người bệnh thì không cần tác động. Ngược lại, người bệnh chỉ định phẫu thuật khi gặp các triệu chứng khối u tinh hoàn.
2. Khối u ác tính (khối u phát triển ung thư)
Khi u tinh hoàn di căn phát triển thành khối u ác tính (khối u phát triển ung thư). Điều trị ung thư tinh hoàn có thể bao gồm phẫu thuật và hóa trị. Việc lựa chọn phương pháp điều trị nào tốt nhất cho bạn tùy thuộc vào loại ung thư tinh hoàn bạn mắc phải và giai đoạn của nó. Bác sĩ sẽ xem thể trạng sức khỏe, tuổi tác, tâm lý của bạn để chẩn đoán, đưa ra hướng điều trị phù hợp.
Dù chẩn đoán u tinh hoàn di căn thành ung thư luôn nghiêm trọng nhưng 95% trường hợp điều trị khỏi. Nếu được điều trị sớm, tỷ lệ khỏi bệnh lên tới 98%.
Các biện pháp chữa trị can thiệp u tinh hoàn bao gồm:
2.1 Phẫu thuật
Có thể được thực hiện chỉ để loại bỏ các mô khối u ở một bên tinh hoàn nhằm hạn chế việc di căn qua các bộ phận khác. Việc loại bỏ hoàn toàn khối u tinh hoàn, người bệnh có cơ hội hồi phục hoàn toàn mà không ảnh hưởng đến đời sống tình dục và khả năng sinh sản ở nam giới.
2.2 Hóa trị
Trong trường hợp u tinh hoàn tiến triển thành ung thư tinh hoàn. Việc hóa trị sử dụng các loại thuốc kháng sinh mạnh giúp ngăn tế bào ác tính phát triển. Hóa trị cũng được sử dụng để giúp giảm nguy cơ ung thư tái phát sau phẫu thuật.
2.3 Xạ trị
Người bệnh được chỉ định dùng phương pháp này khi các khối u tinh hoàn bắt đầu xâm lấn sang các bộ phận khác. Xạ trị là phương pháp sử dụng các chùm bức xạ năng lượng cao để tiêu diệt triệt để các tế bào ung thư.
Biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn
Có nhiều biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn khác nhau. Lời khuyên dành cho bạn là nên thường xuyên kiểm tra tinh hoàn để xác định dấu hiệu u tinh hoàn. Trong quá trình tự kiểm tra tinh hoàn, bạn sờ ấn thấy tinh hoàn của mình để cảm nhận xem có khối u hoặc những thay đổi bất thường nào hay không.
Để ngăn nguy cơ ung thư tinh hoàn, nam giới cần trang bị kiến thức, biện pháp phòng ngừa u tinh hoàn cho mình.
